Bu sorunun cevabı şuan yaşadığımız pandemiye çok benzeyen bundan yaklaşık yüz yıl önce ortaya çıkmış İspanyol Giribinin bitişinde olabilir.
Tarihler 11 Mart 1918 i gösterdiğinde Amerika’nın Kansas eyaletinde tespit edilen H1N1 virüsü 1918 Eylül-Kasım aylarında pik noktasına ulaşıp 18 ayda tam 50 milyon insanın can vermesine sebep oldu. Salgın ılımlı ilk dalga şiddetli ikinci dalga ve artçı üçüncü dalga şeklinde seyir etti. Koronavirüs ile bir çok benzer özellik taşıyan İspanyol gribi 1. dünya savaşı ve 2. dünya savaşında ölen insan sayısından çok daha fazla kişiyi öldürdü.
İspanyol gribi aslında ilk Amerika’da görüldü fakat 2. Dünya savaşı için kıta değiştiren Amerikalılar gribi dünyaya yaymış oldu. O dönemde savaşta olmayan İspanya bu hastalığı manşetlere taşıyınca hastalığın adı İspanyol gribi olarak kaldı.
Günümüz teknoloji ve biliminin çok gerisinde olan dönemde bu hastalığa bir bakterinin sebep olduğu düşünülmekteydi öyleki bir bakterinin değil de bir virüsün sebep olduğu yıllar sonra anlaşılacaktı.
Tedavi imkanları cidden çok kısıtlıydı düşünüki bugün salgınlarda kullanılan antibiyotik İspanyol gribinden tam 10 yıl sonra bulunmuş ilk gribi aşısının bulunup halka sunulmasıysa 1940 yılına dayanmaktaydı. En zengin ülkelerde bile hijyen çok önemli bir sorunken halkın ücretsiz olarak kullanabileceği sağlık hizmeti bulunmamaktaydı.
Virüs 18-40 yaş arası erkeklerde daha öldürücü olmuş yıllar sonra anlaşılmış ki savaşa giden erkekler virüsü yaymışlardı. Salgın daha çok yoksul ülkeleri etkilemiş o dönem ingiliz yönetiminde olan hindistan en büyük kayıplarını vermişti. Virüs ABD halkının binde 5 ini öldürürken hindistan nüfusunun yüzde 5’ini yani yaklaşık 17 milyon insanı bu salgında kaybetmesine sebep olmuştu.
İspanyol gribinden korunma yollarıysa günümüzle son derece benzer. Sokağa çıkma yasakları o dönemde de uygulanmakta maske ve mesafe en kurtarıcı uygulama olarak görülmekteydi. Salgından yıllar sonra Amerika’daki iki eyaleti baz alarak yapılan araştırma salgının seyrinde yasakların nasıl önemli bir rol oynadığını göstermekteydi. 1918 yılının eylül ayında Amerika şehirlerinde savaşı finanse etmek için basılan devlet tahvillerinin promosyonu için geçit töreni düzenlenmekteydi. İspanyol gribi yagınlaşınca Amerika’nın iki farklı şehri birbirinden farklı yol izledi Philadelphia geçit törenini planlandığı şekilde yaptı, St Louis ise iptal etti. Bir ayın sonunda Philadelphia’da 10 bini aşkın insan ölmüş St Louis’de ise sadece 700 Kişi ispanyol gribinden dolayı hayatını kaybetmişti.
Gelelim İspanyol giribi pandemisinin nasıl bittiğine;
İspanyol gribi için herhangi bir aşı ya da ilaç bulunamamış virüs Dünya’nın 3 de 1 ine bulaşmış ve artık enfekte edebileceği hastalığa duyarlı insan kalmayınca da öldürücülüğünü yitirdiği düşünüyor Tıp Tarihi Merkezi Direktör Yardımcısı ve tıp tarihçisi J. Alexander Navarro tarafından.
Ancak, 1918 pandemisinin sonunu getiren sadece ona yakalanan insanların geliştirdiği bağışıklığın yaygınlaşması değildi. Sosyal mesafe de önemliydi. Virüsün yayılmasını önlemeye yönelik halk sağlığı tavsiyesi, ürkütücü bir şekilde bugünkü tavsiyeye benziyor: vatandaşlar maske takmayı, sık sık el yıkamayı, hastaların karantinaya alınarak izole edilmesini ve okulların, kamusal alanların ve gerekli olmayan işletmelerin kapatılmasını sağlayan kampanyalarla sağlıklı kalmaya teşvik edildi. Tüm adımlar virüs yayılımını kesmek üzere tasarlanmıştı.
Artık salgın bitti eski hayatınıza dönebilirsiniz gibi bir açıklama yapılmamış hatta salgının bittiğine dair bile herhangi bir söylem söz konusu değil fakat salgın azaldıkça toplum eski alışkanlıklarına geri dönüp pandemi öncesindeki yaşamlarına hızla adapte olmuştu. Umalım ki Covid-19 pandemisinden de daha fazla can kaybı vermeden bir an önce gelişmiz sağlık hizmetleri sayesinde hızla kurtulup eski alışkanlıklarımıza geri dönebilirim.
Yazımı beğendiyseniz ve bu tarz yazıların devamının gelmesini istiyorsanız sayfamı E-posta aracalığıyla takip edebilirsiniz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder